දකුණු වෙරලේ පිහිටි ස්වභාව ධර්මයා විසින් කරන ලද අපුරු නිර්මාණයකි. හුම්මානයට දකුනේ බස් වහරෙන් “ කරිජ්ජමාලාව ” කියා ද හදුන්වයි. මාතර – හම්බන්තොට මාර්ගයේ 184 කි.මි කනුව අයත් වන්නේ නාකුළුගමුවටයි. නාකුළුගමුවෙන් හැරී වෙරල තීරයට පිවිසිමට ධාන මාර්ගයෙන්හැරී කි.මි1.5 පමන දුර ගෙවන විට කුඩා වැල්ල - වැලි කැලේ වෙරළ තීරයේ කදු ගැටයක් මත මෙම අපුරු ජල මල ස්ථානගතවේ. මුහුදු රැල්ලේ පීඩනයත් සමග විහිදී යාමට පෙර එක දිගට “ හුම්” ලෙසින් මුමනන හඩක් පිට කරනා බැවින් හුම්-ගාන ය හුම්මානය වු බවකි. අපේ රටේ ඇති මෙම හුම්මානය ලෝකයේ වෙනත් රටවල ඇති හුම්මාන හය අතරින් විශාලත්වයෙන් දෙවන තැන ගන්නා බව වාර්තා වේ.[තහවුරු කරන්න] නිරිත දිග මෝසම් වාරකන් සමයේ මුහුදු රල වේගවත්වු විට හුම්මානය වඩාත් ක්‍රීයාශීලි වි අඩි 40-50 පමන උසට අහස දෙසට ජල මලක්ව විහිදී යන අයුරු දක්නට ලැබීම අසිරියකි. හුම්මානය අසලදී කෑ ගැසීම, හූ කීම හුම් හඩට සමාන ශබ්ද නැගීම අත්පුඩි තැලීම හුම්මානයේ ක්‍රීයාකාරිත්වය ඉහල නැංවීමට හේතුවන බව ගැමියන් අතර මතයක් පවතී.
සන්ගනනයන්ට අනුව ලෝකයේ හුම්මාන වර්ග 5ක් පමණ තිබෙන බව සඳහන් වූවත් නවතම විදෙස් වාර්තාවලට අනුව ලෝකයේ හුම්මාන 07 ක් පමණ තිබෙන බව වාර්තා වේ.ජපානය, තායිලන්තය, හවායි දූපත්, ඔහාඩ්, ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය හා ශී‍්‍ර ලංකාව යන රටවල ඒවා පිහිටා තිබේ. ශී‍්‍ර ලංකාවේ හුම්මාන 2 ක් පිහිටා තිබෙන අතර එයින් එකක් ගාල්ල දිස්ති‍්‍රක්කයේ උණවටුන වෙරළ තීරයේත්, අනෙක හම්බන්තොට දිස්ති‍්‍රක්කයේ කුඩාවැල්ල වෙරළ තීරයේත් පිහිටා තිබේ.මෙහිදී ප්‍රධාන ස්ථානයක් හිමිවන්නේ තංගල්ල කුඩාවැල්ල මුහුදු තීරයට යාබදව ඇති හුම්මානයයි.
හුම්මානයේ ක්‍රියාවලිය පුදුම සහගතය.මෙහිදී සිදුවන්නේ මුහුදේ ජල තරංග වේගයෙන් හුම්මානය තුලට ඇතුළුවී එහි ඇති කළුගල් වලින් ස්වභාවිකව සෑදුන සිදුරකින් ඉහලට විදීමයි.පැති දෙකකින් වේගයෙන් පැමිණෙන ජල තරංග දෙකක් හුම්මානය අසලදී එකිනෙක ගැටේ.මෙහිදී ඇතිවන පීඩනය හේතුවෙන් වේගවත් ජලපහරක් හුම්මානය තුලට ඇතුල් වේ.මීටර 2ක් පමණ දිග මීටර භාගයක් පමණ පළල මීටර 25ක් පමණ ගැඹුරු ස්වභාවිකව සෑදුන සිදුරකින් අඩි 100-150 පමණ ඉහලට දර්ශනීය අකාරයෙන් විහිදී යයි.ජලය ඉහල යනවාත් සමගම හුම්... හුම් අකාරයේ ශබ්දයක් නිකුත් වේ.ඇතැම් විට මෙයට හුම්මානය යනුවෙන් නම පටබැදීමට හුම්... හුම් යන ශබ්දය හේතුවන්නට ඇත.මෙම ශබ්දය මීටර 500-600 පමණ දුරකට විහිදී යයි.අතීතයේ මීට වඩා හුම්මානයේ ක්‍රියාකාරිත්වයක් තිබෙන්නට ඇත.දැනට ඇති තත්වයට හේතුව වශයෙන් හැදින්විය හැක්කේ ඛාදනයට ලක්වීමයි.එය ස්වභාවික සිදුවීමකි.
ගූගල් සිතියම
හුම්මානයේ ක්‍රියාකාරිත්වය හොඳින්ම සිදුවන්නේ මැයි සිට සැප්තැම්බර් යන කාල වකවානුවේදීය. නිරිතදිග මෝසමත් සමග මෙහි ක්‍රියාකාරිත්වය හොදින් දැකගත හැකිය.මෙය නැරබීමට සුදුසුම කාලය මැයි සිට සැප්තැම්බර් කාලය වන අතර ඔබ මෙය නැරබීමට පැමිණිය යුත්තේ මෙම කාලයේය.
හුම්මානය සැබවින්ම සුන්දරය එමෙන්ම බියකරුය විටෙක නෙත් වශීකරන සුළුය.තවත් විටෙක අදහාගත නොහැකිය.මේ සියලු දේ අත්විදීමටනම් අනිවාර්යයෙන් හුම්මානය නැරබීමට යා යුතුය.මෙහි සුන්දරත්වය විදිනවාත් සමගම මතක තබාගතයුතු කරුණක් ඇත.මෙම ප්‍රදේශය සුන්දර බව සැබෑය.නමුත් අනතුරුදායක බහුල ප්‍රදේශයකි.මෙහි සිදු වූ ජිවිත අනතුරු ගණන බොහෝය.ඒ හේතුවෙන් මෙය නැරබීමෙදී ඉතා සැලකිලිමත්ව නැරබිය යුතුය.ඔබේ ආරක්ෂාව ඔබම බලාගත යුතුය.සුන්දර හුම්මානය ආරක්ෂාකාරීව නරඹා ඒ අවට පරිසර දූෂණය නොවන අකාරයෙන් පවත්වාගෙන යාමට ඔබගේ සහය අත්‍යවශ්‍යය.
සන්ගනනයන්ට අනුව ලෝකයේ හුම්මාන වර්ග 5ක් පමණ තිබෙන බව සඳහන් වූවත් නවතම විදෙස් වාර්තාවලට අනුව ලෝකයේ හුම්මාන 07 ක් පමණ තිබෙන බව වාර්තා වේ.ජපානය, තායිලන්තය, හවායි දූපත්, ඔහාඩ්, ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය හා ශී‍්‍ර ලංකාව යන රටවල ඒවා පිහිටා තිබේ. ශී‍්‍ර ලංකාවේ හුම්මාන 2 ක් පිහිටා තිබෙන අතර එයින් එකක් ගාල්ල දිස්ති‍්‍රක්කයේ උණවටුන වෙරළ තීරයේත්, අනෙක හම්බන්තොට දිස්ති‍්‍රක්කයේ කුඩාවැල්ල වෙරළ තීරයේත් පිහිටා තිබේ.මෙහිදී ප්‍රධාන ස්ථානයක් හිමිවන්නේ තංගල්ල කුඩාවැල්ල මුහුදු තීරයට යාබදව ඇති හුම්මානයයි.
හුම්මානයේ ක්‍රියාවලිය පුදුම සහගතය.මෙහිදී සිදුවන්නේ මුහුදේ ජල තරංග වේගයෙන් හුම්මානය තුලට ඇතුළුවී එහි ඇති කළුගල් වලින් ස්වභාවිකව සෑදුන සිදුරකින් ඉහලට විදීමයි.පැති දෙකකින් වේගයෙන් පැමිණෙන ජල තරංග දෙකක් හුම්මානය අසලදී එකිනෙක ගැටේ.මෙහිදී ඇතිවන පීඩනය හේතුවෙන් වේගවත් ජලපහරක් හුම්මානය තුලට ඇතුල් වේ.මීටර 2ක් පමණ දිග මීටර භාගයක් පමණ පළල මීටර 25ක් පමණ ගැඹුරු ස්වභාවිකව සෑදුන සිදුරකින් අඩි 100-150 පමණ ඉහලට දර්ශනීය අකාරයෙන් විහිදී යයි.ජලය ඉහල යනවාත් සමගම හුම්... හුම් අකාරයේ ශබ්දයක් නිකුත් වේ.ඇතැම් විට මෙයට හුම්මානය යනුවෙන් නම පටබැදීමට හුම්... හුම් යන ශබ්දය හේතුවන්නට ඇත.මෙම ශබ්දය මීටර 500-600 පමණ දුරකට විහිදී යයි.අතීතයේ මීට වඩා හුම්මානයේ ක්‍රියාකාරිත්වයක් තිබෙන්නට ඇත.දැනට ඇති තත්වයට හේතුව වශයෙන් හැදින්විය හැක්කේ ඛාදනයට ලක්වීමයි.එය ස්වභාවික සිදුවීමකි.
හුම්මානයේ ක්‍රියාකාරිත්වය හොඳින්ම සිදුවන්නේ මැයි සිට සැප්තැම්බර් යන කාල වකවානුවේදීය. නිරිතදිග මෝසමත් සමග මෙහි ක්‍රියාකාරිත්වය හොදින් දැකගත හැකිය.මෙය නැරබීමට සුදුසුම කාලය මැයි සිට සැප්තැම්බර් කාලය වන අතර ඔබ මෙය නැරබීමට පැමිණිය යුත්තේ මෙම කාලයේය.
හුම්මානය සැබවින්ම සුන්දරය එමෙන්ම බියකරුය විටෙක නෙත් වශීකරන සුළුය.තවත් විටෙක අදහාගත නොහැකිය.මේ සියලු දේ අත්විදීමටනම් අනිවාර්යයෙන් හුම්මානය නැරබීමට යා යුතුය.මෙහි සුන්දරත්වය විදිනවාත් සමගම මතක තබාගතයුතු කරුණක් ඇත.මෙම ප්‍රදේශය සුන්දර බව සැබෑය.නමුත් අනතුරුදායක බහුල ප්‍රදේශයකි.මෙහි සිදු වූ ජිවිත අනතුරු ගණන බොහෝය.ඒ හේතුවෙන් මෙය නැරබීමෙදී ඉතා සැලකිලිමත්ව නැරබිය යුතුය.ඔබේ ආරක්ෂාව ඔබම බලාගත යුතුය.සුන්දර හුම්මානය ආරක්ෂාකාරීව නරඹා ඒ අවට පරිසර දූෂණය නොවන අකාරයෙන් පවත්වාගෙන යාමට ඔබගේ සහය අත්‍යවශ්‍යය.
